onderzoek
Het Groningse scholentype
Vaak wordt aangenomen dat de jaren vijftig een voortzetting waren van het vooroorlogse, conservatieve gedachtegoed, waar pas verandering in kwam met de ‘revolutionaire’ jaren zestig. Wie zich echter verdiept in de ontwikkelingen op het gebied van scholenbouw, zal tot een heel andere conclusie komen. Na de oorlog waren veel beleidsmakers overtuigd van het nut van onderwijsvernieuwing en zelden kwamen zulke verrassende en verfrissende initiatieven van de grond als in de jaren vijftig. Noviteiten, zoals de gemeenschapsruimte en los meubilair, die men nu als vanzelfsprekend ervaart, werden in die tijd voor het regulaire onderwijs geïntroduceerd. De stad Groningen had hierin een voortrekkersrol met de ontwikkeling van een scholentype, dat radicaal brak met de tot dan toe geldende conventies. Het door stadsarchitect Jaap Wilhelm ontwikkelde concept zou de geschiedenis ingaan als het Groningse scholentype en heeft veel invloed gehad op de scholenbouw in Nederland. Het concept ging uit van de klas als zelfstandige community, waar de architect een leeromgeving omheen ontwierp. De klasseneenheid was een soort kruising tussen woonhuis en een werkplaats en was voorzien van een werkhoek voor individueel onderwijs, iets dat na de oorlog echt een noviteit was. Daarnaast beschikte elke klasseneenheid over een eigen buiteningang, garderobe en toiletgroep. Het Groningse scholentype was een totaalconcept op alle schaalniveaus; van stedenbouwkundige randvoorwaarden tot de plek van planten op de vensterbank
Daarnaast ging het ook volledig uit van de schaal en belevingswereld van het kind. Dat veel volwassenen de architectuur niet konden waarderen deerde Jaap Wilhelm niet. Tenslotte waren de scholen bedoeld voor kinderen en die vonden zijn scholen volgens de stadsarchitect prachtig.
Wilhelms vooruitstrevendheid kwam niet alleen tot uitdrukking in het concept, maar ook in zijn bijzondere materiaalkeuze. Vanaf eind jaren veertig experimenteerde hij als één van de eersten in Nederland uitvoerig met noviteiten zoals dubbelglas en isolatiemateriaal, zaken die pas decennia later gemeengoed werden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat veel tijdgenoten het werk van Wilhelm zagen als een ‘ommekeer in scholenbouw’. Een Engelse krant riep één van zijn scholen zelfs uit tot ‘A 20th century educational wonder’.
Het Groningse scholentype, de utopische scholenbouw van stadsarchitect Jaap Wilhelm, 232 blz. uitgeverij Servo, vormgeving Loek Kemming,
De publicatie is uitverkocht in de boekhandel en alleen nog te bestellen op deze website. Prijs 25 euro incl. verzendkosten. Bestel
